Elma
Elma
Tarihçe
Elma gülgiller (Rosaceae) familyasından kültürü yapılan bir meyve türü. Eski Türkçe'de "alma" diye bilinen adının, meyvenin rengi olan "al" (kırmızı)'dan geldiği bilinmektedir. Elmanın ilk olarak Kuzey Anadolu'da, Güney Kafkaslar 1, Rusya'nın güneybatısında kalan bölgeler ve Orta Asya (Kazakistan'nın doğusu) dolaylarında ortaya çıktığı sanılmaktadır.2 Tür, bütün dünyaya Orta Asya'dan yayılmıştır. Besin değeri çok yüksek olan bir meyvesi vardır. Tarih boyunca kültür çalışmalarıyla 1000 farklı elma çeşidi üretildiği tahmin edilmektedir.
Meyve çeşitleri içerisinde elma büyük bir yer tutmaktadır. Bu kadar önemli olan elmanın tarihsel gelişimine bakarsak:Elmanın anavatanının Güney Kafkaslar olduğu tarihi bilgiler arasındadır. Kültürü bu kadar eski olmasına rağmen çeşit kavramı ve çeşitlerin adlandırılması 13.yy’a dayanmaktadır. Anadolu’ya girişi ise haçlı seferleriyle olmuştur.
Günümüzde elma üretimini Dünya, Türkiye ve Isparta ilimiz açısından incelersek:Dünya’daki elma çeşitleri 6500 civarındadır, ülkemizde ise 460 dolaylarında olduğu bilinmektedir. Dünya’da elma yetiştiren ülkeler arasında Çin, ABD, Fransa’dan sonra 2.500.000 ton elma üretimiyle dördüncü sırada yer alan Türkiye Dünya’da %5 paya sahip durumdadır
İklim İstekleri
Elma ılıman, özellikle soğuk ılıman iklim bitkisidir. Akdeniz Bölgesinde 800 m.‘den yukarı yerlerde yetişir. Yüksek ışık yoğunluğu elmada çok iyi renk oluşumunu sağlar. Elma ağacı düşük sıcaklıkların olduğu sert kışlara dayanıklı olmasına rağmen , yüksek yaz sıcağından da hoşlanmaz. Çünkü yüksek sıcaklıkta da bitki gelişimi yavaşlar veya durur.
Elma kış dinlenmesine ihtiyaç duyan meyve türü olup, soğuklama gereksinimi diğer meyvelere göre uzundur.
Soğuğa dayanım, ilkbahar aylarına doğru azalır ve tomurcukların kabarma devresinde bitki soğuğa en duyarlı halini alır. Taç yaprak dökümünün hemen sonrasında, meyvelerin çok küçük olduğu dönem, elmada soğuğa en duyarlı olunan dönemdir.
Yeterli soğuklama olmadığında ise çiçeklerin bir kısmı ölür, geriye kalan çiçeklerin açılması hem daha geç, hem de düzensiz olur. Böylece geç açan çiçekler döllenme yetersizliği nedeni ile dökülür, ayrıca yaprak gözleri sürmez ve ağaç çıplak kalır.
Toprak İstekleri
Elma yetiştiriciliği için uygun topraklar; yeterli kireç ve humus bulunduran tınlı, tınlı kumlu ve kumlu tınlı geçirgen, nemli topraklardır. Çok kireçli topraklarda demir alımının engellenmesinden dolayı bitkide sarılık görülür. Elma için toprak derinliği 2 m veya daha fazla olan, hafif asit karakterli (pH=6.0-6.5) topraklar tercih edilir. Bahçe kurulacak alanın alt toprak yapısı, kök gelişimine izin vermeli ve köklerin gelişim göstereceği katmanın suyunun da uzaklaştırılmış olması gerekmektedir.
Anaçları
| ANAÇ | Standart Kuvvetli Çeşitlerde (metre) | Spur (Yarı Bodur) Çeşitlerde (metre) | Dekara Düşen Ağaç Sayısı (Adet) | |
| Kuvvetli Çeşitlerde | Spur Çeşitlerde | |||
| M27 | (4 x 1 ) , (3.5 x 1) | - | 250 - 280 | - |
| M9 | (3.5 x 2), (3.5 x 1.5 | - | 143 - 190 | - |
| MM106 | (6 x 3), (5x 3 ) | (4x3), (4x2.5) | 55- 66 | 83 - 100 |
| MM111 | (6x 3.5) | (5x3), (4.5x3) | 47 | 66 - 74 |
| Çöğür | (9 x9), ( 8x 8), (7x7), (6x6) | (5x4), (6x3),(5x3) | 12-28 | 50 - 67 |
Çeşitleri
RED CHİEF
Meyveleri orta irilikte olup, sulu, lezzetli ve aromalıdır. Meyveleri oldukça irilikte olup, ortalama 80 mm. çapında 235 gr. ağırlığındadır.Ağaç zayıf gelişir, dik büyür. Spur bir çeşittir. Tozlayıcıları Golden Delicious olup, eylül ayı sonunda hasat edilir. Anaçları, M9, M26, M7, MM106 dır.
STARKRİMSON DELİCİOUS
Ağacı orta kuvvette olup, yarı dik-dik gelişir, çok verimlidir. Eylül ortasında toplanır. Dikim aralığı tohum anacı kullanıldığında toprağın kuvvetine göre 5x3 m, 6x3 m veya en çok 5x4 m olabilir. Elma yetiştirilen bütün bölgelere tavsiye edilir.
STARKSPUR GOLDEN DELİCİOUS
Ağacı yarı bodur, dik, biraz açık gelişir ve çok verimlidir.Meyvesi iri, altın sarısı renkte düzgün şekilli, çok iyi kalitelidir. Eylül’ün ikinci haftasında toplanır. Dikim aralığı tohum anacı kullanıldığında toprağın kuvvetine göre 5x3 m, 6x3 m veya en çok 5x4 m olabilir. Meyveler soğuk depoda Mart ayına kadar saklanabilir. Elma yetiştirilen bütün bölgelere tavsiye edilir.
JERSEYMAC
Ağaçlar çok kuvvetli v e yüksek verimli olup, meyveler geniş ve şişkindir.Yazlık çeşit olup, beyaz ve sulu meyve etlidir.Taşımaya dayanıklıdır.Temmuzun ortasında 1 veya 2 toplama gerektirir.Red Delicious ve Golden delicious tozlayıcılarıdır.
BREABURN
Kökeni: Yeni Zellanda da 1952 yılında tesadüfen çöğür olarak bulunmuştur.
Meyve Özellikleri: Tatlı ekşi, aroması çok iyi, gevrek, cezbedici bir tadı vardır. Konik şeklinde orta iriliktedir. Sarı zemin üzerinde alev rengindedir.
Ağaç özellikleri : Zayıf gelişir, spur tip büyür, erken çiçek açar. Erken meyveye yatar, bol meyve verir, seyreltmek gerekir.
Tozlayıcıları : Kendine verimlidir.
Hasat Zamanı : Ekim sonudur. Fujiden önce olgunlaşır.
Anaçlar : M9, BUD9, EMLA26, M7, MM106
FUJİ
Kökeni : Ralls Jannet x Red Delicious melezidir.
Meyve Özellikleri : Sarımsı kabuk üzerine portakal kırmızısı akıntılar, beyaz etli, gevrek suludur. Orta büyüklükte ve büyük olmaktadır
Ağaç özellikleri : Kuvvetli gelişir, her yıl detaylı budama yapılmalıdır.
Tozlayıcıları : Kendine verimlidir. Aynı zamanda çiçek açan diploid çeşitler ve Golden Delicious, Mondial Gala ile Breaburn tozlayıcısıdır.
Hasat Zamanı : Geç dönem olgunlaşır.
Anaçlar : M9, M26, M7, MM106
GOLDEN DELİCİOUS
Kökeni : ABD orjinli olup, 1890'da bulunmuştur.
Meyve Özellikleri : Altın sarısı, silindirik-konik ve yüksek kaliteli.. Eylül ayının son haftasında hasat edilir. Soğuk hava deposunda Mart ayına kadar saklanabilir. Tüm bölgelere uyar
Ağaç özellikleri : Orta kuvvette, yarı dik, yayvan ve verimli
Tozlayıcıları : Elstar, Fuji, Gala, Granny smith, Idared
Hasat Zamanı : Eylül' ün ikinci haftasında toplanır.
JONOGORED
Kökeni : Jonathan x Golden Delicious melezidir.
Meyve Özellikleri : Sulu, tatlı ve Golden Delicious'tan biraz asitlidir. Sarı zemin üzerine 0-70 arası kırmızı çizgili olup soluk kırmızı turuncudur. Güneşi bol olan yerlerde daha kırmızı olur. Çok iridir. Bodur anaçlar üzerinde biraz daha küçük habitüs yapar. Meyveleri, konik ile yuvarlak arası olup fazla seyreltme yapıldığında çok iri olur. Erken yaşlarda verime başlar. Normal depolarda 2-3 ay, kontrollü atmosferli depolarda 6-9 ay depolanabilir.
Ağaç özellikleri : Çok kuvvetli ve yayılarak büyür, orta mevsimde çiçek açar.
Tozlayıcıları : Granny Smith, Red Delicious, Delcorf, Discovery, Gala, Fuji
Hasat Zamanı : 15-20 eylül (çiçeklenmeden itibaren 140 ila 160 gündür.)
Anaçlar : M9, M26, M7, MM106
GRANNY SMİTH
Kökeni : 1800'ün başında Avustralya'da tesadüfen bulunan bir çeşittir.
Meyve Özellikleri : Meyveleri orta iriliktedir. Yeşil renkli olmasına rağmen güneşi bol olan yörelerde alev rengi yanak olur.
Ağaç özellikleri : Kuvvetli ve dik büyür.
Tozlayıcıları : Kendine verimlidir.
Hasat Zamanı : Ekim sonudur.
Anaçlar : M9, M26, M7, MM106
MONDİAL GALA
Kökeni : Orange Red x Golden Delicious melezidir.
Meyve Özellikleri : Meyve eti sarımsı, sulu ve serttir. Sarı zemin üzerine kırmızıdır.
Ağaç özellikleri : Kuvvetli fakat dalları açıldığında yarı yayılarak büyür. İdaresi kolay bir ağaç yapısına sahiptir. Bodur anaçlar üzerinde kuvvetli büyümesi kontrol edilebilir. Sürekli yüksek miktarda ürün elde edilir, seyreltme ile meyve niteliği artar.
Tozlayıcıları : Diploid bir çeşittir. Kendine verimli olup iyi bir tozlayıcıdır. Ayrıca Idared, Fuji, Breaburn, Granny Smith ve Elstar
tarafından tozlanır. Hasat Zamanı : Erkenci bölgelerde temmuzun ortasından sonuna doğru diğer bölgelerde ise ağustos ayı ortalarına kadar hasat yapılabilir.
Anaçlar : M9, M26, M7, MM106
PİNOVA
Meyve Özellikleri : Orta iri, koyu kırmızı, sulu ve lezzetlidir. Eylül ayının son haftası olgunlaşır. Uzun süre depolanır ve her bölgede yetişir.
Ağaç özellikleri : Küçük-orta kuvvette, yüksek verimli.
Hasat Zamanı : Eylül Sonu
RED CHİEF
Kökeni : Starking Delicious mutantıdır.
Meyve Özellikleri : Meyveleri orta irilikte olup, sulu, lezzetli ve aromalıdır. Meyveleri oldukça iridir. Ortalama 80 mm . çapında 235 gr. ağırlığındadır.
Ağaç özellikleri : Zayıf gelişir, dik büyür. Dalları 45 o lik açıyla büyütülmelidir. Spur bir çeşittir.
Tozlayıcıları : Golden Delicious
Hasat Zamanı : Eylül ayı sonu.
Anaçlar : M9, M26, M7, MM106
SANTANA
Kökeni : Avrupa
Meyve Özellikleri : Çok iri ve parlak krmızı yeni bir varyetedir.Et rengi beyaz sert ve gevrek yapıdadır.
Hasat Zamanı : Ağustos ayı sonu.
Anaçlar : M9, M26, M7, MM106
SUMMER RED
Meyve Özellikleri : Erkenci, orta-büyük,canlı kırmızı, tatlı-ekşidir. Ağustos ayının ilk haftası olgunlaşır. Uzun süre depolanmaz. Her bölgede yetişir.
Ağaç özellikleri : Güçlü, üretken, erken meyve verme.
Hasat Zamanı : Ağustos ayı ilk haftası
TOP RED
Meyve Özellikleri : Parlak, canlı kırmızı ve lezzetlidir. Eylül ayının son haftası olgunlaşır. Depolamaya uygundur ve her bölgede yetişir.
Ağaç özellikleri : Orta iri ve üretken.
Hasat Zamanı : Eylül ayı
